IPN chciał usunięcia pomnika z centrum Ząbkowic. Gmina się nie zgodziła. Co dalej?

3 Zobacz galerię

Instytut Pamięci Narodowej wydał opinię, że pomnik "Poległym za Ojczyznę" znajdujący się w centrum Ząbkowic Śląskich narusza ustawę o zakazie propagowania komunizmu i ustroju totalitarnego, więc należy go usunąć. Gmina nie zgodziła się na takie rozwiązanie i zaproponowała własne. Pomnik czeka więc historyczny lifting.

fot. Jerzy Organiściak

Pomnik znajdujący się na placu Jana Pawła II w Ząbkowicach Śląskich, pod którym składane są kwiaty i wieńce podczas świąt państwowych i innych uroczystości historycznych, powstał w latach 70. ubiegłego wieku jako hołd dla żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego poległych w bitwie pod Lenino w 1943 r. Dodatkowo z okazji 40-lecia Ludowego Wojska Polskiego wmurowano tablicę upamiętniającą żołnierzy tej formacji walczących w kolejnych bitwach na wielu frontach II wojny światowej. 

W związku z obowiązującą od 2016 roku ustawą dekomunizacyjną, która nakazuje usunięcie z przestrzeni publicznej  (w tym ulic, instytucji, pomników) nazw i symboli upamiętniających osoby, organizacje, wydarzenia i daty symbolizujące komunizm lub propagujące go, IPN wydał opinię, że pomnik  poświęcony „ludowemu” Wojsku Polskiemu, jest niezgodny z art. 5a ust. 1-2 w nawiązaniu do art. 1 ust 2 Ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego(...) i powinien zostać usunięty.

- Gmina Ząbkowice Śląskie nie wyraziła zgody na wyburzenie pomnika i zaproponowała wymianę tablicy pamiątkowej o treści (zaproponowanej przez IPN): „W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM POLSKIM WALCZĄCYM O WOLNĄ POLSKĘ NA FRONTACH II WOJNY ŚWIATOWEJ” oraz usunięcie inskrypcji „Lenino 1943” , co pozytywnie zaopiniował IPN w Warszawie. Dzięki takiej modyfikacji udało się "uratować" Pomnik Poległym za Ojczyznę - poinformował Urząd Miejski w Ząbkowicach Śląskich. 

fot. Gmina Ząbkowice Śląskie

Problem pomnika Poległym za Ojczyznę wobec ustawy dekomunizacyjnej w przestrzeni publicznej pojawił się już na początku tego roku i wywołał żywą dyskusję. Polemikę wywołał post w mediach społecznościowych Jerzego Organiściaka, lokalnego historyka i przewodniczącego Rady Powiatu Ząbkowickiego:

- [...] Należy sobie zadać pytanie, czy ząbkowicki pomnik pod tę ustawę podlega? W moim i nie tylko moim przekonaniu - tak! Pomnik Zwycięstwa, jak go dzisiaj nazywamy, dzieło wrocławskiego rzeźbiarza Bernarda Lewińskiego, postawiony został około 1970 r. Składa się z dwóch kolumn z płaskorzeźbami przedstawiającymi orła, napisy: „poległym za ojczyznę”, „Lenino 1943” i „1945”, płaskorzeźby scen batalistycznych (czołg, armata etc.), krzyż walecznych i miecze grunwaldzkie. W założeniu artysty i ówczesnych władz Ząbkowic Śląskich pomnik był hołdem dla żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego, poległych pod Lenino w październiku 1943 r. W 1983 r. z okazji obchodzonej wówczas rocznicy 40. lecia Ludowego Wojska Polskiego, wymieniono miejsca bitew II Wojny Światowej, również tych, w których LWP nie brało udziału (niestety w kilku miejscach z błędami). Należy w tym miejscu wyjaśnić, co oznacza sformułowanie – Ludowe Wojsko Polskie?? Pojęcie Ludowe Wojsko Polskie było powszechnie stosowaną nieoficjalną nazwą dla polskich sił zbrojnych sformowanych w latach 1943–1944 w Związku Radzieckim, oraz wywodzącego się z nich Wojska Polskiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) w latach 1944–1989. Jak mówi encyklopedia Wikipedia: „Nazwa „Ludowe Wojsko Polskie” używana była powszechnie od lat 50. XX w. przez władze państwowe i komunistyczną propagandę oraz piśmiennictwo tego okresu w celu podkreślenia związku z panującym w państwie ustrojem – Polską Rzeczpospolitą Ludową, i nie była ona nazwą oficjalną”. 
Stąd rodzi się pytanie, czy pomnik podlega postanowieniom wyżej przytoczonej ustawy, i czy w związku z tym powinien zostać rozebrany?? W moim przekonaniu podlega ustawie ale zdecydowanie NIE POWINIEN ZOSTAĆ ROZEBRANYM! Pomnik należy dostosować do naszych czasów, co jak sądzę, nie jest takie trudne. Na pewno należy zdjąć tablicę z okazji 40. lecia LWP i wykonać nową, poświęconą wszystkim polskim żołnierzom poległym na frontach II Wojny Światowej. I w tej formie pomnik mógłby pozostać. Myślę jednak, patrząc oczyma wyobraźni w przyszłość, że górną część pomnika na prawej kolumnie, w porozumieniu z jego twórcą (o ile żyje) lub właścicielami praw autorskich należy przekuć, i zamiast napisu „LENINO 1943”, poświęcić go rocznicy 100. lecia odzyskania przez Polskę niepodległości (1918 – 2018). Byłoby to piękne uczczenie tej wielkiej rocznicy, która przypada w bieżącym roku. Myślę, że władze gminy powinny się zainteresować tą sprawą i jak podaje portal Instytutu Pamięci Narodowej, skonsultować ją z instytutem, a także z różnymi środowiskami w mieście, tak aby wypracować jakiś konsensus zadowalający wszystkie środowiska. 

Pod wpisem pojawiło się wiele komentarzy zarówno popierających pomysł, jak i nieaprobujących negowania walki za ojczyznę i bohaterstwa polskich żołnierzy, którzy służyli w Ludowym Wojsku Polskim.

- Czy Lenino nie było na szlaku Wojska Polskiego walczącego z okupantem niemieckim i czy Polacy, którzy w nim walczyli i ginęli byli gorszego sortu? - pytał jeden z komentujących.

Inni zgadzali się, że pomnik podlega ustawie dekomunizacyjnej i zwracali uwagę, że mógłby powstać nowy pomnik z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości lub należałoby zmodernizować pomnik tak, by upamiętniał najważniejsze wydarzenia z historii kraju. 

fot. Gmina Ząbkowice Śląskie oraz FB Jerzy Organiściak