Projekt SOFTEN: rozwinąć „zielony” sposób myślenia

Studenci nie mają wątpliwości – zielone umiejętności miękkie takie jak: komunikacja, praca zespołowa, myślenie krytyczne, empatia, zarządzanie czasem i stresem oraz świadomość ekologiczna są dziś niezbędne na rynku pracy. Przyznają jednak, że obecny system edukacji nie jest gotowy na takie wyzwanie. Naprzeciw temu wychodzi koordynowany przez UPWr międzynarodowy projekt SOFTEN.

– Projekt SOFTEN ma przede wszystkim przeciwdziałać zmianom klimatycznym poprzez promowanie rozwoju umiejętności miękkich w nauczaniu przedmiotów ścisłych i przyrodniczych. Tak, aby pobudzić i rozwinąć tzw. zielony sposób myślenia w obszarze edukacji technicznej i umiejętności twardych – tłumaczy prof. Arkadiusz Dyjakon, koordynator projektu. Dodaje, że nauczyciele akademiccy czy pedagodzy będą mogli włączyć do swoich praktyk zestaw umiejętności miękkich, które zainspirują studentów do bycia społecznie odpowiedzialnymi i zaradnymi agentami „zielonej” transformacji. A dzięki podejściu „Train the Trainer” oraz stworzonemu, otwartemu kursowi MOOC nt. green soft skills, projekt przyczyni się również do unowocześnienia i zaawansowania programów kształcenia technicznego, gdyż pomoże w rozwiązaniu problemu niedoborów umiejętności miękkich i dostosowanie się do wymagań „zielonego” rynku pracy.

Tomasz Noszczyk, doktorant UPWr i asystent koordynatora wyjaśnia, że zebrane przez niego dane pokazują jednoznacznie, że studenci dostrzegają istotną lukę w swoim wykształceniu. Tylko niewielka część z nich deklaruje znajomość zagadnień związanych z green soft skills, natomiast zdecydowana większość wyraża potrzebę, by tego typu kompetencje były zintegrowane z ich programem nauczania. 

– Co więcej, większość studentów jest przekonana, że rozwój umiejętności miękkich, takich jak krytyczne myślenie, umiejętność pracy w zespole, empatia i skuteczna komunikacja, ma bezpośredni wpływ na ich przyszłe możliwości zatrudnienia w sektorze zielonej gospodarki. Uczestnicy badania nie traktują tych kompetencji jako dodatku czy ozdobnika, ale jako podstawowe narzędzia funkcjonowania w przyszłym środowisku pracy, które coraz częściej wymaga współpracy interdyscyplinarnej, elastyczności i świadomości społecznej – mówi Tomasz Noszczyk.

Równolegle z badaniami wśród studentów, zespół SOFTEN (Arkadiusz Dyjakon, Tomasz Noszczyk, Stanisław Minta, Jowita Pyszczek) przeanalizował także potrzeby i opinie kadry akademickiej. Tutaj również wnioski są niepokojące, ale bardzo konkretne. Większość wykładowców wskazuje, że nie czuje się dostatecznie przygotowana do nauczania kompetencji miękkich w duchu zrównoważonego rozwoju. Brakuje im zarówno merytorycznego przygotowania, jak i zasobów dydaktycznych, czasu oraz instytucjonalnego wsparcia. Choć wielu z nich wyraża chęć wdrażania green soft skills do swoich kursów, często nie wiedzą, od czego zacząć i jak ocenić efekty takiego kształcenia. Wskazywana jest również niska świadomość studentów co do znaczenia tych kompetencji – co tworzy błędne koło: nauczyciele nie uczą, bo nie czują się kompetentni, a studenci nie zgłaszają potrzeby, bo nie mają pełnej świadomości, że właśnie tych umiejętności będą od nich wymagać przyszli pracodawcy.

Na poziomie systemowym najczęściej wskazywane są przestarzałe struktury programowe, które koncentrują się wyłącznie na aspektach technicznych, nie oferując przestrzeni na rozwój umiejętności interpersonalnych i refleksyjnych. Często brakuje elastyczności w modyfikowaniu sylabusów, a także uznanych i mierzalnych standardów oceny kompetencji miękkich. 

Z perspektywy kadry dydaktycznej największymi przeszkodami są brak szkoleń, ograniczenia czasowe i obawa przed oceną jakości dydaktyki, która wykracza poza tradycyjne, twarde metody nauczania. Studenci natomiast zwracają uwagę na niewielką liczbę zajęć umożliwiających praktyczne ćwiczenie współpracy, prezentacji, prowadzenia dialogu czy kreatywnego rozwiązywania problemów – zwłaszcza w kontekście wyzwań środowiskowych i społecznych.

Zielone firmy podkreślają natomiast, że umiejętność komunikowania się, współpracy, kreatywnego rozwiązywania problemów i przywództwa jest niezbędna nie tylko do realizacji codziennych zadań, ale także do skutecznego zarządzania zmianą i angażowania zespołów w procesy transformacyjne. Wskazują, że pracownicy wyposażeni w te kompetencje są bardziej otwarci na innowacje, lepiej współpracują w zespołach interdyscyplinarnych i szybciej adaptują się do nowych wymagań rynku.

Z perspektywy zielonych firm, współpraca z uczelniami oraz aktywne uczestnictwo w kształtowaniu programów nauczania – jako współprojektanci lub partnerzy praktyk – jest jednym z kluczowych sposobów na rozwijanie potrzebnych kompetencji u przyszłych pracowników. Przedsiębiorstwa te oczekują od uczelni większego nacisku na praktyczne aspekty kształcenia, wdrażanie metod nauczania opartych na rozwiązywaniu rzeczywistych problemów oraz rozwijanie umiejętności interpersonalnych już na etapie studiów.